กว่าจะมาเป็นจิตแพทย์

จิตแพทย์ = จิต + แพทย์ สรุปแล้วจิตแพทย์ ก็คือ หมอทั่วไปๆนี่แหละที่สนใจเกี่ยวกับการตรวจโรคหรือปัญหาที่เกี่ยวข้องกับจิตใจ อารมณ์ ความคิด พฤติกรรม ของมนุษย์

แต่ด้วยความที่มันเกี่ยวข้องกับแนวจิตๆ สังคมไทยที่ยังไม่คุ้นเคยกับจิตแพทย์ ดังนั้นเมื่อเอ่ยถึงจิตแพทย์ก็มักมีภาพของ “ หมอโรคจิต” “คนบ้า” “หลังคาแดง ที่มีแต่พวกเพี้ยนมารวมตัวกัน ” “คดีฆ่าคน” ซึ่งมีแต่ภาพลักษณ์ในเชิงลบ หนำซ้ำยังถูกกระตุ้นด้วยสื่อบางประเภทที่ทำให้ดูเหมือนการรักษาโรคจิตเวชออกแนวไสยศาสตร์ สะกดจิต แกว่งลูกตุ้ม อ่านใจคนได้ ขนาดฉันเองพอใครรู้ว่าว่าฉันเป็นจิตแพทย์ ก็มักจะกลัว กลัวว่าฉันจะอ่านใจได้ ล่วงรู้ความคิดเค้า โอ๊ย...ฉันไม่ได้เป็นแม่มดหมอผีนะ จะได้ทำอย่างนั้นได้

จิตแพทย์ ≠ นักจิตวิทยา มีหลายคนสับสนระหว่างนักจิต กับจิตแพทย์ว่าเหมือนหรือต่างกันอย่างไร จิตแพทย์ คือ แพทย์ที่เรียนจบ แพทยศาสตรบัณฑิต 6 ปี เพื่อเรียนรู้โรคพื้นฐานทั่วไป จากนั้นต้องมาเรียนต่อเฉพาะทางอีก 3 ปี (จิตเวชทั่วไป) หรือ 4 ปี (จิตเวชเด็กและวัยรุ่น ) และสอบเพื่อให้ได้วุฒิบัตร/อนุมัติบัตรเฉพาะทางจิตเวช โดยจิตแพทย์ที่สอบผ่านแล้วจะได้เป็นสมาชิกของราชวิทยาลัยจิตแพทย์(แห่งประเทศไทย ) ขณะนี้ยังมีเพียงประมาณ 800 คนทั่วประเทศ ส่วนนักจิตวิทยาอาจเป็น นักจิตวิทยาคลินิก ซึ่งต้องสอบใบประกอบโรคเพื่อจะได้ใช้เป็นหลักฐานทำงานกับผู้ป่วยได้ หรือคนที่จบปริญญา ด้านจิตวิทยา ส่วนใหญ่ขึ้นกับคณะมนุษยศาสตร์ เป็นต้น

ดังนั้นหน้าที่ในการทำงานหลักๆจึงต่างกัน คือ แพทย์ มีหน้าที่หลักในการ วินิจฉัยโรค ให้การบำบัดรักษาทั้งทางยาหรือการแนะนำให้ทำจิตบำบัดแบบต่างๆ ส่วนนักจิตวิทยามีหน้าที่หลักในการทำแบบประเมินทดสอบทางจิตวิทยา บางคนอาจเรียนด้านการทำจิตบำบัดประเภทต่างๆ เพิ่มเติม แต่อย่างไรการดูแลผู้ป่วยเราก็ทำงานกันเป็นทีมคือ นอกจากจิตแพทย์ นักจิตวิทยาแล้ว ยังมี ทีมพยาบาล นักสังคมสงเคราะห์ นักกิจกรรมบำบัด ทำงานร่วมกันแบบ สหวิชาชีพ

จิตแพทย์เรียนอะไรกันบ้าง

ก็เรียนเหมือนหมอทั่วไป ตั้งแต่ การซักประวัติ ตรวจร่างกาย(และการตรวจสภาพจิต) เรียนเกี่ยวกับโรคต่างๆ ตั้งแต่ กลไกการเกิดโรค พยาธิสภาพการเกิดโรค สาเหตุการเกิดโรค การดำเนินโรค การรักษาโรค การป้องกันการเกิดโรค แต่ลงลึกในโรคที่เกี่ยวข้องกับความผิดปกติในเชิงอารมณ์ ความคิด การรับรู้ พฤติกรรม ความสัมพันธ์ (ที่หลายคนคิดว่าเป็นเพียงแค่นิสัยไม่ดี สันดานไม่ดี อารมณ์ไม่ดี แค่นั้น ) อาจจะต่างกับแพทย์สาขาอื่นตรงที่การตรวจสภาพจิตนี่แหละ ที่แพทย์สาขาอื่นรักษาโรคที่ตรวจเจอแบบเห็นกันจะๆ ขาหัก เป็นหนอง ตับแตก สิวขึ้น ท้อง เป็นต้น แต่จิตแพทย์รักษาแผลอีกแบบหนึ่ง แต่เป็นแผลชนิดที่มองไม่เห็น ( Invisible wound ) แทน

ดังนั้นทักษะที่ต้องเพิ่มพูนอย่างมากในการเรียนคือ ทักษะการฟัง การตั้งคำถาม การแปลความจากสิ่งที่เห็น ความช่างสังเกต การ ใส่ใจกับคนตรงหน้า เพื่อให้เกิดความเข้าใจโลกภายใน แผลสด/แผลเป็นที่ซ่อนอยู่ภายในตัวผู้ป่วยให้ได้มากที่สุด การรักษานอกจากการเรียนเรื่องยาที่ส่วนใหญ่มีผลออกฤทธิ์ต่อสารสื่อประสาทในสมองแล้ว ยังต้องเรียนเรื่องการทำจิตบำบัด ซึ่งมีหลากหลายแนวมาก แต่ละแบบก็เหมาะกับผู้ป่วยแต่ละประเภทไม่เหมือนกัน นอกจากรู้หลักการแล้ว วิธีการเรียนก็ต้องเอาตัวเข้าแลก ต้องใช้ประสบการณ์ของตัวเองเพื่อแลกเปลี่ยน เข้าใจ เรียนรู้ พัฒนากระบวนการทางจิตใจ (ซึ่งนี่ก็เป็นข้อดีของการเรียนจิตเวช คือ เราสามารถดูแล รักษา พัฒนาตัวเองได้ไปพร้อมๆกัน)

“ จิตแพทย์ก็คือ หมอธรรมดาๆ นี่แหละ เพราะฉะนั้นอย่ากลัว อย่าอาย ที่จะไปหาจิตแพทย์ ทุกคนมีจิตใจ บางครั้งจิตใจของคุณก็ไม่สบายเป็นนะคะ ”